Tanışmamız dostluklardan başladı ve Burcu Hanım ile yollarımız kesişti. Röportaj yapmak için konuşuyorduk ki bu kolektif bir çalışmaya dönüştü. Uyandığımda Sesim Yoktu iki kişilik bir oyun. Burcu Görek ve Dilşad Çelebi oynuyor. Direktör koltuğunda de sevgili Tamer Levent var. Oyun hakkında önden bilgi vermeyeceğim, zira uzun bir sohbet oldu. İnternetin nimetinden faydalanıp sizinle uzun halini tek seferde paylaşıyorum. Tadına varacağız daima birlikte.
Keyifli okumalar…
(Burcu Görek)
Uyandığımda Sesim Yoktu‘nun bir modülü olmak, farkındalığın farkına varmanın hazzını duymaktır
– Burcu Hanım merhaba! Evvel kısaca grubu ve oyunu tanıyarak başlayalım mı?
Alışılmış. Grubumuz; direktörümüz Tamer Levent, koreografımız Utku Demirkaya, müzik yöneticimiz Batınhan Altun, oyuncular bendeniz ve Dilşad Çelebi, asistanlarımız Başak Bilge Kutlu, Selen Çakırhan, Gülşah Bayram ve ışık uygulama Ali Efe Özkan’dan oluşuyor. Elbette bir de afiş çalışmasında takviyesini esirgemeyen ve çektiği fotoğraflarla oyunumuza paha katan Fethi Karaduman ve yaptığı dizaynla afişimizin öne çıkmasını sağlayan Berkcan Okar var.
– Oyunun Türkiye’ye gelişinin kıssası nedir?
Bu oyunu 2017 yılında, Edinburgh Fringe Şenliği’nde Kanada Hub’da seyrettim. Şenliğin en dikkat çeken, yer bulması en sıkıntı oyunlarından biriydi. Çok iyi yazılmış ve çok iyi oynanmıştı. Hem de bahsettiği sorun bizi yakinen ilgilendiren ve her gün türlü -üzücü- haberle karşımıza çıkan bayanlarla ilgiliydi. Kendi özgün sesini bulmaya çalışan bir bayanın, annesinin vefatı üstüne hayatını sorgulaması, yüzleşmesi, kaçışı ve arayışıydı. Dozu farklı olsa da dünyanın birçok yerinde bayanların emsal şeyleri yaşadığını gösteriyordu. Bu sesin Türkiye’de de duyulmasını istedim. Yapımcılığını üstlendim. Tamer Levent rejisiyle sahneye koyma seyahatimiz başladı.
– Uyandığımda Sesim Yoktu’nun bir modülü olmak nasıl bir his? Bir cümlede bunu nasıl anlatırsınız?
TAMER LEVENT: Uyandığımda Sesim Yoktu‘nun bir kesimi olmak, farkındalığın farkına varmanın hazzını duymaktır. İnsanın tüylerini diken diken edecek kadar oluyor o vakit. Burcu ve Dilşad ile farkındalığın farkına vararak gerçekleştirdiğimiz bu çalışma sırasında onların kararlılıkta bulunması bence “Sanata Evet” olarak isimlendirdiğimiz anlayışın, vizyonun tipik bir örneğidir birebir vakitte.
BURCU GÖREK: Uyandığımda Sesim Yoktu’nun modülü olmak; “anarşist civciv” olmak…
DİLŞAD: Uyandığımda Sesim Yoktu’nun bir modülü olmak; bayana karşı şiddete karşı çok emek vererek tasarladığımız bir aksiyonun sanat aktivisti olmak…
– Burcu Hanım, hem oyuncu hem üretimci olarak oyunu sürdürüyorsunuz, avantaj ve dezavantajları neler?
Bu halde sürdürmenin benim açımdan avantajları çok daha fazla. Lisans eğitimimi işletme temelli yapmıştım. Oyunculuk yüksek lisansından önce birtakım tertipler da düzenlemiş, bundan keyif almıştım. Son olarak bir üretim şirketinde hem uygulayıcı yapımcılık hem de senaryo asistanlığı yaptım. Tüm bunlar sanırım oyunun yapımcılığını yapmak için gerekli gücü verdi bana. İmalcisi olduğum bir işte olmanın en büyük avantajı; her vakit dışarıda çalışırken eleştirdiğim, hoşlanmadığım, adil bulmadığım yaklaşımları kendi işimde yapmayarak dayanılmaz bir keyifle işi sürdürmemi sağlamak oldu. Hem istediğiniz şahıslarla hem de istediğiniz, size yanlışsız gelen yolla çalışıyorsunuz. Bundan daha iyisi ne olabilir bilmiyorum. Dezavantaj diyemem, lakin oyundan önce çok fazla operasyonel iş oluyor. Asistanlarımız bu yükü hafifletse de oyun gününe kadar tüm prosedürlerle ben ilgileniyorum. Lakin oyuna birkaç saat kala hiçbir şey kalmıyor aklımda yapımcılığa dair. Bunda grubumun tesiri büyük. Benim düşünmeme fırsat vermeyecek kadar, oyun günü tüm sorumluluğu üstleniyorlar.
(Burcu Görek, Tamer Levent ve Dilşad Çelebi)
Bu oyunu yönetme sebebim, bu oyunun Türkiye’de Kanada’daki halinden farklı oynanabileceğini düşünmemdir
– Tamer Beyefendi direktör koltuğundasınız, yıllar sonra bu oyunu yönetmeyi kabul etmenizde özel bir sebep var mı, merak ettim.
TAMER LEVENT: Evet, olağan ki var. Ben çoğunlukla Devlet Tiyatrosu’nda, geniş oyuncu takımı bulunan oyunları yönettim. Birinci sefer iki oyunculu bir oyunu yönetmiş oldum. Bu oyunu yönetme sebebim, bu oyunun Türkiye’de Kanada’daki halinden farklı oynanabileceğini düşünmemdir. Bu farklılıklara yorum, özgüven, güç ve oyun dinamiğinin uyarlanmasını örnek gösterebilirim. Muharrirlerin ve oynayanların Kanadalı olması nedeniyle oyunun esprilerinin de Kanada’ya mahsus ve çok Kanadalı bir hali vardı. Bu nedenle esprileri çok değiştirmeden, kozmik bildiriye bakarak Türkiye’de anlaşılacak bir mana ve reji yapmayı istedim ve tercih ettim. Oyuncuların kostüm ve güçleri alışılmışın dışında. Bu oyunu daha dikkat alımlı ve etkileyici yapıyor. Bu tıp çalışmalara ülkemizde deneysel tiyatro denilmekte. Her ne kadar deneysel tiyatronun ülkemizde saygın kabul edilmediği düşünülse de dünyada bu niyet aşılmış. Bu oyunun Türkiye’de de bu niyetin aşılması için örnek olabileceğini düşündüm ve oynandığı her sahnede oldu da.
– Oyuncularınızı nasıl bir yaklaşımla çalıştırdınız?
TAMER LEVENT: Oyunu çalışırken öncelikle sevgili Dilşad ve Burcu’ya, “Sakın duygusal yaklaşmayın, büsbütün beyninizle yaklaşın. Duygusal yaklaştığınız periyot oyun provalarının çok olgunlaştığı ve akışa geçtiğimiz vakit da tahminen olabilecektir.” dedim. “Başlangıçta beyninizi kullanarak, bir sefer oyunun ne demek istediğini anlayarak ve bu anladığınızı oyunun deneyimcisi olan, iştirakçisi olan izleyicilere aktararak; onlarla bir arada düşünmeyi onlarla oyunu paylaşmayı, onların da oyunun iştirakçisi olmasını sağlayarak yapmayı düşünelim ve ona nazaran programlayalım.” diyerek çalıştık. Çalışmalarda ince ayrıntılara çok kıymet verdik.
– Değer verdiğiniz noktalar nelerdi?
İki oyuncunun da tek kişinin farklı ruh hallerini, kimliklerini yansıtırken onları iyi anlatmalarını, lakin bir yandan da çok muhakkak olmadan anlaşılır bir yorum çıkarmalarını istedik. Seyircimiz iki farklı kişi olduğunu düşünebilirdi. Lakin bizim seçtiğimiz gerek biçimsel gerek fizikî oynanış biçimi, ses tonlarının kullanılışı, artikulasyonlar ve koreografik yaklaşımımızda iki kişinin tek kişi olduğu ortaya çıktı. Biz bunu vurgulamadık, “Bu iki kişi aslında tek bir kişi, iki değil.” diye kelamlı bir bir şey demedik. Anlamayan anlamaz, fakat biz o denli bir reji anlayışı ve oyunculuk tarzı bulmaya çalıştık ki deneyimleyen izleyici bunu kendi anlasın ve bunu anlamanın hazzını sürsün. Bu hazzı yaşamaya başlayan izleyici oyunu da anlamış oldu. Zira bu bir süreç işi: Sanat bir işin ismi değildir, “sanat” bir işin yapılması fikrinin ismidir, yani sürecin ismidir. Biz bu sürecin hayata geçirilmesinde, niyetin uygulanmasında sanat denilen şeyi ortaya çıkarmış olduk.
– Sonra ne oldu?
Seyirci de istediğimiz yerde tepki vermeye başladı. Oyunun birinci başlarında şok yaşayan seyirci, ilerleyen sahnelerde ne anlatılmak istendiğini, niye bu türlü yapıldığını anlamaya başlayınca da oyuna dayanılmaz bir iştirak gösterdi. Bizim yapmak istediğimiz de buydu. Türkiye beşerinin anlayacağı vurgular, fizikî ve görsel buluşlar yaparak ve koreografiyle bunu destekleyerek; uzun ve ayrıntılı ses, diksiyon, bedensel anlatımı kapsayan hayli meşakkatli bir çalışmayla bu oyunu çıkardık. Oyuncularımız sevgili Burcu ve Dilşad o denli güçle oynuyorlar ki gördüğünüz üzere, oyun devrinde değil, ancak prova devrinde kilo veriliyor ve onlar da verdi esasen.
Onlardaki bu azim, bu istek beni de motive ediyordu
– İki bayan oyuncu var oyunda, Burcu ve Dilşad. Nasıl bir hazırlık süreci geçirdiniz?
TAMER LEVENT: Dilşad ve Burcu o kadar kararlı, o kadar istekli iki oyuncuydu ki; yani öbür oyuncuların vakit zaman havlu atabileceği, “Artık bu kadarını da benden isteme, bunu da yapamam.” diyebileceği şeyleri onlar büyük bir azimle gerçekleştirdiler. Yani bu kolay bir çalışma değildi. Ancak onlar bu çalışmanın her ayrıntısını ciddiye alarak, tekrarlayarak, çalışarak deneyimledi.
Yaptığımız provalar bir çeşit ödev biçiminde gelişiyordu. Ben provaların sonunda verdiğim ödevlerin sonraki günkü provada gerçekleşmiş olmasını istiyordum. Onlar da bunu gerçekleştiriyordu. Münasebetiyle onlardaki bu azim, bu istek beni de motive ediyordu.
– Oyunlarda oyuncuların ahengini neye bağlıyorsunuz?
Oyunlarda oyuncuların gücünün ortaya çıkmasını sağlayan, o enerjiyi yansıtmaya imkan veren, imkan veren bir oyunculuğu gerçekleştirmek vakit zaman bizim tiyatromuzda kaçırılan bir şey. Meğer izleyici o enerjiyi ve o gücün içtenliğini, oynanıştaki içtenliğini gördüğü vakit onu algılıyor ve birebir güç izleyiciye de geçiyor. İzleyici demiyorum ben ona, “deneyimci” diyorum. Biraz evvel deneysel tiyatronun Türkiye’de güya bu türlü bir hani gerçek tiyatro değilmiş, gerçek tiyatronun öncesinde yapılan bir deneymış üzere anlaşıldığını söylemiştim. Temelinde sanatın kendisi tecrübedir. Bu manada yazılmış çok değerli kitaplar da var. O halde deneysel tiyatro diye bir kategori açmaya da gerek yok.
– Sizce bu oyunun ahengi nasıl yakalandı?
Biz Dilşad ve Burcu’yla birçok alternatifi deneyerek ve içinden en seçilebilir olduklarına kanaat getirdiklerimizi bulup onları uygulayarak bu oyunu yaptık. Münasebetiyle bunu yaparken çok kuvvetli bir çalışma gerçekleştirdik. Ancak bu şiddetli çalıştırmayı gerçekleştirmek için öncelikle insanın beyninin buna motive olması gerekiyordu. Şayet “Duygularımla ben bu işi hallederim.” diyen oyuncular olsalardı o vakit zorlanabilirdik. Zira beynini kullanmanın hislere ziyan vereceği üzere yanlış bir anlayış var olduğundan; hisleriyle halletmeyi tercih eden bir oyuncunun beynini güya gereğince kullanmıyor olduğunu varsayabiliriz. O vakit “Neden ben bu kadar çok hareket yapıyorum, neden ben bu kadar güç sarf ediyorum, neden ben sözleri bu kadar manalı söylemeye çalışıyorum?” sorularının yanıtlarını veremezlerdi.
– Oyuncularınızla ilgili neler söylemek istersiniz, neler gözlemlediniz?
Dilşad ve Burcu’nun bu kararlılıkları bence tüm tiyatro oyuncularına örnek olmalıdır. Natürel prova devrinde bu kararlılıkla çalışmak için hakikaten beynin önceliğinin olması gerekiyordu. Ancak akış provalarına ve genel provalara geçtiğimizde artık bunu parlatma devri gelmişti. O vakit “Duygularınızı da işin içine katın.” demeye başladım. İşte o basamakta beyinle oluşmuş o teknik hisle da buluşunca oyun fevkalade bir parlaklığa dönüştü. Hatta tahminen belirli bir evreye kadar oyun bir ajitasyon, propaganda oyunu üzere çalışılmış üzere göründü. Meğer provalarda apansız onları bir güldürüye çevirme halimiz oldu. Orada da artık deneysel çalışmaya yaklaşımları geliştiği için bunu da ustalıkla becerdiler ve bence o güç, o mizah, o yorum, oyunu çok iyi anlamış olmanın getirdiği özgüven izleyiciye de yansıdı.
– Bayana şiddet oyununa bir diğer pencere aralıyorsunuz. Oyunun anlaşılmasını buna mı bağlarsınız?
Efendim bu oyun bayana şiddet oyunu. Neden biz bunun bir kısmını güldürü olarak oynuyoruz? Neden bayanın çaresizliğini vurguluyoruz? Hayır, bayan çaresiz değildir. Oyunun içerisinde bayanın da eleştirisi var. Bırakın bayanı, bence bütün insanlığın eleştirisi var. Ve o, bir güldürü üslubunda veriliyor adeta. Lakin biz onu bayana şiddet diye düşünüp trajedi olarak da oynayabilirdik. O vakit oyun hiç anlaşılmaz, o birinci kısımdaki güldürü tutumundan ikinci kısımdaki bayana şiddetin eleştirilmesine geçiş hiç karşılıklı bir formda bir sentez oluşturacak birikimi yaratmazdı izleyicide ve o çatışmayı izleyici anlamayabilirdi. Çok sıradan, durağan bir oyun olabilirdi. Bütün bunların ince ince, adeta matematiksel, yani bir müzik bestesi yapıyormuşçasına matematikle -müzik bestesi yapmak matematik gerektirir biliyorsunuz-, o incelikle çalıştık. O incelikle çalışınca oyuncular da hiç pes etmeden bu çalışmaya katılıp söylenen her şeyi büyük bir istikrarla, büyük bir istekle yapmaya çalışınca direktörün de daha çok bu potansiyeli kullanma hissi ortaya çıkıyor ve bu buluşma hakikaten işte bu türlü bir sonuç veriyor. Onun için ben bu çalışmadan çok memnunum.
(Dilşad Çelebi)
Neredeyse tıpkı anda acıkıyor, birebir anda yoruluyor, birebir anda kızıyor, tıpkı anda gülüyorduk…
– Müzik ve fizikî çalışmalarınız zorlayıcı mıydı?
DİLŞAD: Saatlerce ve saatlerce prova yaptık. Bazen sekiz dokuz saat bir şey yemeden çalıştığımız oluyordu ve bunun farkına bile varmıyor, lakin prova bitince aklımıza geliyordu. “Bir akış daha? Bir akış daha? Müziklere bakalım mı? Şurasına da bakalım mı?” … Fakat ne kadar çok çalışsak da birimiz çıkıp da “Ben çok yoruldum.” demedi ya da desek de tıpkı anda diyorduk. Neredeyse tıpkı anda acıkıyor, birebir anda yoruluyor, birebir anda kızıyor, tıpkı anda gülüyorduk… Bu istikrar vakitle mı kuruldu yoksa başından beri mi vardı bilmiyorum, lakin bütün bu prova sürecini ne kadar güçlü olsa da çok eğlenceli kıldı. Bu işten keyif almayan birinin atlatabileceği bir süreç değildi esasen bu.
– Oyun size kendinizle ilgili neler keşfettirdi?
DİLŞAD: İki açıdan büyük katkısı oldu bu oyunun bana: Biri fizikî yani daha somut tesirler, başkası ise daha soyut etkiler… Birincisi vücudumu ve sesimi daha faal kullanabilmeyi öğrenmemi; enstrümanlarıma daha hakim olmamı, onları daha özgür kılmamı sağladı. İkincisi ise Tamer Ağabey’in de büyük yol göstericiliğiyle evre kademe bir metne yaklaşarak onu farklı açılardan özümsememi, onu anlamamı sağladı.
BURCU: Oyun enteresan bir halde benim de hayatta sorgulamadan kabul ettiğim kimi davranışları hayat içinde sorgulamamı sağladı. Empati gücümü bile geliştirmiş olabilir. Fikirlerin tabir biçimleri üzerine baş yormaya başladım. Zira biz aslında bir bayanın zihninden geçen kanıları oynuyoruz oyunda. Söz edişimizdeki farklılar bize dair; tramvalarımıza, kişiliğimize ve bakış açımıza dair çok şey söylüyor. Hatta bazen bizim bile tepkimize şaşırdığımız anlar olur ya, işte orada bir modül düşünmek, insanın kendini –mümkün olabildiği ölçüde- tanımasına bir adım daha yaklaştırıyor.
Oyun “böyle olsaydı” değil de “böyle olmasaydı ne olurdu” ile başlayan sorgulama yolları açtı bana. Vücut ve ses kullanımıysa farklı bir öğreti. Ne kadar çalışıyorsa o kadar ışıldıyor insanın vücudu de sesi de.
Büsbütün olağan hayata geçtiğimizde yeniden tıpkı yoğunlukta oynaycağımız günleri iple çekiyoruz
– Bilhassa pandemi sürecine denk gelişinizden nasıl etkilendiniz pekala?
TAMER LEVENT: Pandemi sürecine kadar oyun 15 temsil yaptı ve haftada yalnızca bir oyun oynayarak değil, haftada birkaç oyun oynayarak yaptı bu temsili. Üstelik yorucu bir oyun bu bildiğiniz üzere. Lakin doğrusu da buydu. Pandemi sürecine denk geldiğimizde oyunu oynayamadık. Yani buna bir deva bulunamaz mıydı? Türkiye’nin ve dünyanın basireti bağlanmıştı. Mart ayında konutlarımıza kapandık, 3 ay meskenden çıkmadık. Yiyecek-içeceklerimizi özel odalarda beklettik, her yeri sildik süpürdük, daima bu türlü birtakım tedbirler içerisinde yaşadık. Fakat içinde bulunduğumuz periyotta mart ayından çok daha yüksek bir pandemi devri yaşanıyor. Ama beşerler belirli bir şuur içerisinde kendini yönetebilirse, kendilerine antikor yaratabilecek besinler ya da işte birtakım doğal beslenme kaideleriyle kendini motive edebilirse bunu sürdürebiliyor. O halde diğer hastalıklara da insanın yakalanmaması için birtakım tedbirler alması gerekiyor. Bu da bir farkındalık.
– Pekala ferdî manada bu mevzuyu nasıl değerlendiriyorsunuz Tamer Beyefendi?
Artık bu korona bizi o denli etkiledi ki… Ben mesela evvelce konutlarda kolonya ikram edildiğinde bunun eski bir gelenek olduğunu zannederdim. Meğerse o vakitlerde da beşerler demek virüslere, bakterilere karşı ellerini kolonyayla temizleme alışkanlığını elde etmişlerdi. Biz ne zannediyorduk? Güya bize bir koku ikram ediyorlar falan üzere geliyordu. Hayır, bu da bir dezenfektanmış. Efendim benim çocukluğumda annemiz babamız bize “Dışarıda bir şey yemeyin.” derlerdi. Biz onlara inat yapar üzere adeta yerdik. Lakin bunların hepsi demek onların da yaşadığı birer tecrübeydi. Artık biz bu tecrübesi bir daha yaşıyoruz ve bu tecrübesi yaşarken onlarınkinden çok daha çaresiz bir hava içerisinde yaşıyoruz. İşin enteresan tarafı insanın farkındalığının gelişmesiyle kendisini koruyabilme imkanı kelam konusuyken ve bu farkındalığı yaratacak ögenin da insanlarda sanat tecrübesi yaratacak projelerin ve üretimlerin ortaya çıkmasıyla sağlanabilecekken onlara iştiraki engelliyoruz, onlara iştirak için tahlil bulamıyoruz. Efendim canlı mı olsun dijital mi olsun diye problemin temelini unutarak birtakım biçimsel tartışmalar içerisinde yaşıyoruz. Bu da sıkıntının, bahsin temeline bence kültürel olarak ziyan veriyor, duraklamaya uğratıyor.
– Burcu Hanım siz de sürecin oyuna tesiri konusunda bir şeyler söylemek ister misiniz?
BURCU: Oyunun prömiyerini 6 Şubat’ta yaptık. Son oyunumuzu 8 Mart’ta yapana kadar kapalı gişe dört nala gidiyorduk. Uzun süren prova sürecinden çıkıp alabildiğine oynamak, hem de dolu salonlara oynamak, bize ve oyuna çok iyi geldi. Doping almış üzereydik. Sahneler ansızın kapanınca elbette afalladık, lakin süreci hem grup arkadaşlarım hem ben iyi geçirdik. Moralimizi yüksek tutup kendimize ve etrafımızdakilere iyi bakmaya çalıştık. Gelişmeleri takip ettik. Hala büsbütün bir düzelme kelam konusu değil, ancak denetimli olağan hayata geçiş ve alınan önlemler, bizim oyunlarımızı emniyetli kılıyor. Doğal maalesef şu an birçok küçük salon açık bile değil. Biz de daha büyük salonlarda ve daha az oynuyoruz, fakat büsbütün olağan hayata geçtiğimizde yeniden tıpkı yoğunlukta oynaycağımız günleri iple çekiyoruz.
Shera’nın kostümünü temel aldık; hem rahat, hem kahraman, hem sapsade…
– Minimal bir oyun; bir küvet ve mikrofon. Neyi temsil ediyor?
TAMER LEVENT: Evet oyun minimal alışılmış, lakin bence o küvet baya bir dekor olarak görülüyor. Işıklarımız da çok hoş. O küvet neyi tabir ediyor? Oyunun başlangıcından aşağı üst ortalarına kadar süren bir vakitte, oyuncular bu küvetin içinden çıkamadılar. Bu belirli olmuyor mu? O vakit o küvet bir şey tabir ediyor. Bir türlü yırtamadıkları çeperi, yumurtanın içini, ana rahmini, fasit daireyi, bir kutuyu, dar alanda yaşamayı… Artık anlaşılması çok kolay bir imaj yaratıyor bence, hatta bir sahnede Dilşad küvetin içinde yan yatarken Burcu da onu sallıyor. O fotoğraf bence bunu çok iyi anlatan bir fotoğraf. Mikrofona gelince, oyunda artık bayan kendini ispat etmesi ile kendini var edecek farkındalığa ulaştıktan sonra hayata dair niyetlerini aktarmaya başladığında mikrofon bir yükseltici, sesin duyum simgesi olarak orada.
– Yeniden kıyafetler de epey sade ve insanın tüm kusurlarını gösterecek cinsten.
TAMER LEVENT: Kıyafetlerimiz hayli sade. “İnsanın tüm kusurlarını gösterecek cinsten” demenizi pek anlayamadım. Yani tahminen Türk tiyatrosunda bugüne kadar pek alışılmamış bir kıyafet bu. Dekolte sayılabilecek, hatta cüretkar sayılabilecek bir kostüm seçimiydi, yanlışsız. Kostüm derken, o denli fazla da bir kostüm yok ortada, değil mi? Tahminen de oyuncularımızın bütün vücudu bir kostüm orada.
– Pekala bu tercihin özel bir sebebi var mı?
TAMER LEVENT: Artık bu türlü bir kostüm giydiğiniz vakit yahut oyunun içinde soyunulduğunda genelde dekolteden dolayı izleyici çekip ticari bir imkan yaratılacağını zanneder beşerler, değil mi? Halbuki bizimkinde o denli bir şey yok. Bizimkinde hayli cüretkar bir kıyafet var ve bu kıyafetin cüretkarlığından hiç gocunmadan o kıyafeti cüretkar bir formda kullanan iki oyuncu var! O kıyafetin sadeliğinden kastınız dekolteli olması da olabilir. Dekoltelerini hiç umursamayan iki oyuncu… Lakin diğerleri onu umursadığı vakit bir ötekileştirme, bir müdahale kelam konusu olduğunun da anlaşılmasını sağlayan bir hal var ortada. İşte bu epey sade ve insanın tüm kusurlarını gösterecek cinsten olan kostüm bu tercih nedeniyle ortaya çıktı.
BURCU: Özgününde iki bayan mayo giyiyor. Tahminen en temelinde küvette olan bir bayanı düşündüğümüzde çıplak bile oynanabilirdi, lakin işin yaratıcıları bu türlü bir şey tercih etmiş. Bizse biraz revize ederek, oyunda da ismi geçen, Kassandra’nın annesini benzettiği bayan kahramanlardan Shera’nın kostümünü temel aldık. Hem rahat, hem kahraman, hem sapsade… Neresinden tutarsanız oraya çekilebilecek üzere. Hayli da rahat. Bir de bahsettiğiniz üzere kusurları göstermekten gocunmayacak kadar kendine güvenen bayanların – günümüzdeki toplumsal medya estetik algısına rağmen- varlığının artmasına dayanak olacak cinsten.
Yeniden bu türlü yenilikçi bir metinde, hatta kendimizden çıkan bir metinde oynamak isterdim
– Burcu Hanım ve Dilşad Hanım, oyunda en sevdiğiniz replikler nedir?
DİLŞAD: ‘Yutkunup gülümsemeyi bırakmam lazım. Hepimizin bunu bırakması lazım.’
BURCU: “İnternetteki reklamlar, pop up reklamlar, reklam panoları, metrolardaki reklamlar… Hiçbir şey değişmedi ki!
– İmkanınız olsa nerelerde oynamak isterdiniz? Nasıl bir rolde?
BURCU: Yeni projeler için mi soruyorsunuz?
– Evet.
Tekrar bu türlü yenilikçi bir metinde, hatta kendimizden çıkan bir metinde oynamak isterdim. Bir de müzikalde. Sahne olarak hali hazırda çok sevdiğim sahnelerde oynuyoruz, lakin daha fazla yurtiçi ve yurt dışı turnesi yapmayı isterdim.
– Biraz da sahne gerisinden bahsedelim, takımınız parlak öğrencilerden oluşuyor. Nasıl bir iş birliği içindesiniz?
BURCU: Çok büyük bir takım değiliz. Lakin sorumluluk sahibi, ilgili ve bilgili gençlerle çalışıyoruz. Bizim işte en değerli kısım iş kısmı ve sorumluluk alma şuuru. Şu an asistanlarımızın hepsi öğrenci.
– Tanıyalım isterseniz…
Selen Boğaziçi Üniversitesinde Psikoloji okuyor, Gülşah da birebir üniversitede Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı’nda, Ali Efe Bilgi Üniversitesinde Sahne Sanatları Alanı’nda, Başak da İstanbul Üniversitesinde Radyo Televizyon ve Sinema Kısmı’nda okuyor.
– Yolları tiyatroyla ve sizinle kesişmiş…
Hepsinin tiyatroyla gerek okul klüplerinden gerekse kurslar sayesinde bir etkileşimi olmuş. Gülşah daha çok oyunculuk deneyimlemek istiyor, lakin o da hem sahne arakasında hem de dijitalde çok başarılı, o mevzularda da ilerleyebilir. Grubumuzda dediğim üzere hoş bir iş kısmı var. Dekor, kostüm, toplumsal medya idaresi, atölyenin idaresi, sahnenin hazırlanması, provalar vaktinde reji asistanlığı, şenlik müracaatları… Birçok noktada hepsi birbirini tamamlar bir formda hareket ediyor. Saygılı, öğrenmeye açık, yetenekli, takviye verici, özverili, ilgili, canavar üzere bir grup. Gözüm artta kalmıyor.
Birlikte öteki projeler de yapmayı çok isteriz
– Birlikte yeni projeler yapmayı düşünüyor musunuz?
TAMER LEVENT: Dilşad ve Burcu’yla birlikte her vakit proje yapmaya varım. Zira birlikte düşünüp birlikte yapma, yani John Dewey’in dediği üzere sanat bir tecrübeyse, o tecrübesi birlikte yaşama hazzını yaşıyoruz. İzleyici de tıpkı hazzı yaşıyor düşündüğüm kadarıyla, gördüğüm kadarıyla. O halde bu türlü kararlı, bu türlü yılmayan, bu türlü çalışkan iki oyuncuyla oyun yapmak hem de farklı oyunlar yapmak bence birer örnek teşkil etmeli değil mi?
– Uyandığımda Sesim Yoktu oyunu özelinde konuşurken tiyatro genelinde neler söylemek istersiniz?
Türk tiyatrosu kendi içerisinde farklı tecrübeler yaşayabilmeli, farklı biçimler aramalı. Yani ödenekli tiyatrolara devletten ödenek aldıkları için bir tenkit yönelten özel tiyatroların bu sefer yapım manasında farklı, şaşırtan işler yapmasına da örnek olmalı kendi çapında. Ben o denli olmasını hayal ediyorum. Dünyada tiyatro ismine yapılan o kadar farklı işler var ki… Türkiye’de bunları görmeyen beşerler ve bunlar hakkında fikri olmayan beşerler, tiyatroyu çok dar bir alana sıkıştırıyorlar ve o kendi algıladıkları kapasite derecesinde onu değerlendirip isimlendiriyorlar. Meğer tiyatro çok geniş bir alan ve çok değerli örnekleri var dünyada.
– Uyandığımda Sesim Yoktu için neler istiyorsunuz?
Peter Brook’un yaptığı Mahabharata’yı düşünün. Peter Brook hala Paris’te, İngiltere’den taşındıktan sonra son derece farklı, kıymetli işler yapıyor. Lakin bizde güya bu işler yapıldığı vakit tiyatroya ihanet ediliyormuş üzere bir bakış açısı olan bir kesim de var. O bölümün bu fikre sahip olma kökü, münasebeti, tarifi nereden geliyor bunu merak ediyorum. Bizim oyunun tahminen pilot bir formda oynanıp üzerinde tartışmaya açılmasını çok isterim. Bu manada tahminen tutucu diyebileceğimiz bir yaklaşım da kelam konusu olabilir. Ben o yaklaşımla da tartışmaya çok hevesliyim açıkçası. Fakat tiyatro ismine tutuculuğu çok hakikat bulmuyorum.
– Bu tutuculuk konusunu biraz açabilir miyiz?
Sanatı zati manaya biçimimizde de bence bir tuhaflık var. Buna tutuculuk da diyemiyorum, zira kulaktan duyma bir sanat sözünün ömür içerisinde dolaştığını duyuyoruz, lakin bu sözün ne manaya geldiğini sorsak beşerler tanımlayamıyor, tanımlamayı bilmiyor. O halde tanımlamasını yapamadığımız bir sözün ömrümüzde bize artı kıymet katmasını nasıl hayal edebiliriz? Onu ömrümüzde hangi alanlarda nasıl kullanabileceğimizi düşünebiliriz? Onu soyut, kendi başına anlaşılmaz bir söz olarak görüp fakat en anlaşılır halinin fotoğraf, heykel, tiyatro, müzik ve mimarlık, dans, sinema, sonra eklenen fotoğraf, sonra eklenen sporla güya görünür hale geldiğini düşünmekten ibaret bir dar görüş açısına sahip oluruz. Pekala sanat kavramı hayat için var, değil mi?
– Anlatım içinden de çok hoş sorular doğuyor, insan sizi dinledikçe dinlemek istiyor. Evet, sanat ömür için var ve ben bu hususta söyleyeceklerinizi de merak ediyorum açıkçası?
Bu kavram, insanlığı var eden toplumların bütünselliği için var. Biz bir bütünsellik arayışı içerisindeyiz. Sahnedekiler öteki, salondakiler öteki değil. “Bilet alan ticari şahıslar, sahnedekiler de efendim gösteri yapıp para kazanan insanlar” değil ya da “Sahnedekiler çok yetenekli, salonda oturanlar yeteneksiz” demek değil. O halde bizim bu bütünselliği arama vaktimiz geldi artık. Sanat kavramı 16. yüzyıldan beri tanımlandığı vakit, ki ondan öncesi de var, beşerler bunu çok tartıştılar. Bizde de bunu tartışma vakti geldi ve biz bunu şayet gerçekten hakkını vererek, büyük bir samimiyetle ve bilgilerimizi derleyip toplayıp gelecek vizyonu haline getirerek tartışabilirsek dünyaya da kıymetli bir sürpriz katkıda da bulunmuş olabiliriz. Ben bu arayışın yolunun, yol isminin “Sanata Evet” olduğunu savunuyorum.
– Burcu Hanım, bilhassa oyunun imalcisi olarak size de sorayım: Yeniden birlikte projelerde yer almak ister misiniz?
BURCU: Birlikte öbür projeler yapmayı çok isterim. Hem birebir başta olup hem gelişime, değişime açık, kendimi yakın hissettiğim ve üretken bir kimyanın tuttuğu bir grup olduk. Bir de ortak bir mizah anlayışımız oluştu. Bu da farklı bir proje yapma sebebi benim için.
Okurlarımızın da “Sanata Evet” kavramını düşünüp fark etmelerini diliyorum
– Röportajımıza son verirken okurlarımıza bir bildiriniz var mı?
TAMER LEVENT: Okurlarımıza da “Sanata Evet” kavramını düşünüp bu kavramın insan hayatında ne kadar kıymetli bir farkındalık yaratabileceğini ve olumlu düşünme ismine, iyi, hoş ve doğruyu arama ismine kişisel gelişime ne kadar değerli katkıları olabileceğini fark etmelerini diliyorum. Dilşad ve Burcu, bu farkındalığın somut örneğidir. Onların gerçekleştirdikleri; yılmadan çalışmaları bence bu kararlı iki insanın neler yapabileceğinin örneğidir ki onun ismi da bence “Sanata Evet”.
BURCU: Oyunda Kassandra, annesinin ona farketmeden yaptığı espriler, anlattığı kıssalar, masallar, batıl inançlarla -hepsi pek değerli olabilir- büyümüş bir kız. Onun tartıştığı mevzudan yola çıkarak ben de şunları söyleyebilirim: Yaratılan tüm dünya içinde sizi belirli bir kalıba, aşikâr bir hayale yönlendiren teşebbüslerden kendinizi ne kadar arındırabiliyorsunuz, hakikaten “prenses” mi olmak istiyorsunuz yoksa öteki birinin hayalini mi yaşıyorsunuz, buna biraz baş yormanızı ve kendinizi mümkünse çok üzmemenizi isterim. Zira benim gözümde tüm bunlar heyeti, hatta insan eliyle kurulmuş bir tertibin kesimleri. Size iyi gelmiyorsa insan eliyle kurulmuş ve beşere iyi gelmeyen bu yaklaşımlardan vazgeçmekten kaçınmayın. Altı üstü ölümlü dünya. Uygunuyla kötüsüyle kendi tecrübelerinizi sevin. Hayat bu türlü daha heyecanlı. Bir de nalıncı keseri üzere olmamak daha iyi geliyor bana. Objektif olup, kendine yontmamak.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim.
Uyandığımda Sesim Yoktu: Teşekkürler 🙂
*
Damla Karakuş
kadinvekadin.net
Instagram: biyografivekitap
Kadinvekadin
