Zümra Atalay, Mindfulness ile doktora tezi devrinde tanışmış ve sonra ‘Toplumsal iyi oluşumuza katkıda bulunmak’ gayesiyle kitaplar yazıp, eğitimler vermeye başlamış. Mindfulness’i, yani farkındalıklarımızı bir de kendisinden dinlemek için sordum. Daha çok da sorulur doğal, konu derin. Lakin bu bir röportaj. Neyse ki kitaplar yazıp sayfalarca anlatmış Zümra Hanım. İlgilisinin bilgisine diyelim. Yeni kitap sürprizlerini de veren Zümra Hanım ile sohbetimizi aktarıyorum.
Keyifli okumalar…
Devam edilebileceğinin mümkün olduğunu dilim döndüğünce anlatmaya çalışıyorum
– Zümra Hanım merhaba. Bu daima birinci sorum ve karşılıkları için heyecanlandığımı söylemeliyim. Zümra Atalay kimdir? Ulaşılanın dışında hisleri ve kalemiyle, kendi gözünden kendini nasıl anlatır?
Zümra Atalay hayatını öncelikli olarak kendini sonra da etrafını anlamaya, geliştirmeye, iyileştirmeye adamış bir kişidir. Bir annedir, bir akademisyendir ve evvel kendine sonra da diğerlerine dost olmaya çalışan biridir. Benim çalıştığım bahis yalnızca profesyonel ömrü içermiyor. Bu aslında bir ömür usulü ve hayata bakış biçimi, münasebetiyle ömrün her alanına farkındalığı ve şefkati yaymaya çalışıyorum. Ben kendimi rahat ve sorumluluk sahibi olarak tanımlayabilirim. Ömrüm sistemlidir; sistemli çalışır, okur, müellifim. Toplumsal biriyim ve bu alanlardan hiçbiri birbirinden çok başka değil. Yani artık çalışıyorum, artık bu benim toplumsal hayatım üzere bir ayrım yoktur ömrümde. Birlikte çalıştığım şahıslar, ailem ve arkadaşlarım tıpkı vakitte işimin de birer modülü. Onlarla bir arada çalışır, sohbet eder, yer, içerim yani 7 gün 24 saat çalışıyor üzere görünebilirim. Sağlıklı yaşamaya uğraş gösteririm; beslenme, spor, nizamlı meditasyon ömrümün bir kesimidir. Ömrümde çok -meli -malı’lara, zorunluluklara hapsolmayı sevmiyorum. Şimdiye kadar daima sevdiğim, inandığım şeyleri yaptım; ancak şunu da çok iyi biliyorum ki bazen sevdiğimiz yollarda sevmediğimiz görüntüler da olabiliyor. Onları görünce de onlara bakıp tekrar yoluma devam ediyorum.
– Yazı sizin hayatınıza nasıl girdi?
Yazı yazmak akademisyenlik ile hayatıma girdi. Akademik yayınların yazımı, projeler ve tezler. Bu türlü olunca biraz teorik ve daha kavramsal bir yazı lisanınız oluyor. Şimdiki yazılara ve kitaba geçmek benim için biraz vakit aldı. Artık dönüp akademik yazılarıma baktığımda dilimi sadeleştirmek ve anlaşılır hale getirmek için bilgiyi ne kadar çok özümsediğimi görebiliyorum. Yazdığım hususlar benim hem teorik alt yapısını bildiğim hem de uyguladığım, ömrün içinde olan mevzular olduğu için yazmak adeta konuşmak üzere benim için.
– Yazma rutininiz nedir?
Klavyenin başına oturduğumda, öylece sözler dökülür. Elbette süreç içinde tekrar değişecek, gelişecektir. Yazmak, tıpkı vakitte bir üretme hali benim için. Yazmadığım rastgele bir gün olduğunu söyleyemem. Her gün nizamlı olarak; lakin mecburilik olmadan yazıyorum. Bu bazen bir köşe/blog yazısı, bazen de bir deneme yahut taslak oluyor. Şunu biliyorum ki, bunlar büyük bir bütünün kesimleri aslında sonra birleşiyor ve bir eser çıkıyor.
– Şimdilerde olağanlaşma sürecinde olsak da malum sıkıntı bir süreçten geçiyoruz. Pandemi süreci sizin için nasıl geçti/geçiyor?
Pandemi sürecinde belirsizlik, korku, zorlayıcı hisler üzere aslında kavramsal ve uygulamalı olarak çalıştığım hususların toplumun genelinde beden bulmuş halini yaşadık. Bu şahsî olarak benim için de zorlayıcı bir süreç olmasıyla birlikte, aslında çalışmanın tam mutfağındaydım. Kollarımı sıvadım ve çorbada bir tuzum olsun istedim. Istekli oturumlar, canlı yayınlar, televizyon programlarına katılma ve yazılar yazma fırsatım oldu. Bu sefer her şey daha somuttu ve münasebetiyle yaptığım işin yerini bulduğunu düşündüm, birçok beşere temas edebildim. Ve hala daha devam ediyorum, bireylere belirsizliğin içinde de konforlu olabilmenin, telaş ve zorlayıcı durumlarla bir arada ve devam edilebileceğinin mümkün olduğunu dilim döndüğünce anlatmaya çalışıyorum.
Bu süreçte Mindfulness’a olan muhtaçlık ve münasebetiyle ilgi çok arttı
– Giriş sohbetimizin akabinde Mindfulness’ı tanımlayarak başlayalım mı? Sizi Mindfulness ile tanıştıran, istikametinizi değiştiren neydi?
Beni Mindfulness ile tanıştıran doktora tezimdi. Doktora tezimde, özgün bir bahis olmasından ve okuduğum kaynaklardan ve araştırmalardan, bilhassa ruh sıhhati alanına yaptığı katkılardan etkilendim. Ruh sıhhati alanına bir tahlil olarak değişim yerine kabul kavramını getirmiş olması ve bilimsel olarak çok umut verici olması beni bu alana yönlendirdi. Ve okuyup araştırdıkça aslında bunun yalnızca teorik ve kavramsal bir mevzu ve yalnızca bir ruhsal tedavi metodu değil bir hayat usulü, hayata bir bakış açısı kazandırması ve deneyimsel olması nedeniyle tıpkı vakitte benim için bir yaşamsal uğraş haline dönüştü.
– Gerilim ve korku kaynaklı ruhsal ve fizyolojik sonuçların seyrini değiştiriyor Mindfulness. Yani tam da içinden geçtiğimiz şu süreç buna canlı örnek. Mindfulness’ın bu süreci atlatmanızdaki tesirini hissettiniz mi?
Evet, bilhassa bu süreçte Mindfulness’a olan muhtaçlık ve münasebetiyle ilgi çok arttı. Bunun nedeni ise, bu bilinmeyen süreçte ömrün ve vaktin karşısında denetimimiz olmadığını anlayan bizlere denetimimiz altında olan tek anın şimdiki an olduğunu gösterir Mindfulness. Mindfulness’ın içindeki müsaade verme, kabul, sabır ve şefkat üzere tavırlar zorlayıcı his ve durumların içinden geçerken bize dayanak olur.
– Kaygı ve tasanın en büyük sonuçları neler olabiliyor?
Kaygı yahut bir diğer deyişle korku, çoğunlukla bizi zorlayan bir duruma, bilhassa de belgisiz olan durumlara verilen orantısız reaksiyonlardır. Yani zorlanmaya neden olan kaynakla, verdiğimiz reaksiyon ortasında orantısızlık vardır. Ve bizler bu duyguyu hissetmemek için birtakım tedbirler, tahliller bulmaya çalışırız. Bunlar da çoğunlukla düşünme üzerinedir. Yani nedenlerini düşünme, nasıl çözeceğimizi düşünme, nasıl çözeceğimizi düşünme. Bu çeşit duygusal süreçlere bilişsel/düşünsel süreçlerle genelde tahlil bulamayız. Bu da bizi birinci başlarda medet umduğumuz düşünmeye, sonra da denetimsiz bir biçimde fikirlerimizin fazlalaşmasına ve taşlanmaktan kurtulamamamıza neden olur. Bazen davranışsal tahliller, kendimizce kısa devirde bizi rahatlatabilecek; lakin uzun periyotta bizi daha da zorlayıcı durumlara yol açabilecek tahliller üretebiliriz. Yok sayma, sigara, alkol, yemek yeme, çok çalışma ve bunun üzere.
Pasif Savaş Yerine Etkin Kabul
– Pekala bu sonuçlar karşısında Mindfulness bize en çok ne yapmamızı öneriyor? Nasıl başlamalı iyileşmeye?
Mindfulness bize çoğunlukla korkuyu oluşturan nedenleri berrak bir formda görebilmemizi ve onlardan kaçmadan yahut bu durumlarla çok derecede özdeşleşmeden istikrarda durabilmemizi sağlar. Vakaları daha varsayımsal ve öznel olan geçmiş ve gelecek tesirinden sıyrılmış bir şimdiki an gerçekliğinde değerlendirmemize takviye olur.
– Her şeyin yolu kabul etmekten mi geçiyor? İnsanın geçmişten gelen bir travmayı ya da gelecekteki tasalarını hiç şartsız kabul edebilmesi mümkün mü?
Burada kabulden ne anladığımızda bağlı açıkçası. Mindfulness’taki kabul şimdiki andadır. Ön şartı yüzünü dönmek ve sonrasında da müsaade vermekten geçer, yani kabul bir süreçtir. Sorgulamadan yahut hiçbir şey yapmadan pasif bir kabul yerine ben daima faal kabulden bahsederim. Hatta şöyle bir telaffuzum var “Pasif Savaş Yerine Faal Kabul” yani rastgele bir vakası daima düşünmek, öfkelenmek, zihnimizde daima çevirip durmak onunla ilgili rastgele bir şey yapamıyorsak bir mühlet sonra pasif bir savaşa dönüşüyor. Ve bu bireyleri hisleri kanıları birer düşman üzere görüyoruz ve bu duruma karşı direniyoruz. Ve direndiğimiz her şey var olmaya devam eder. Bazen de bunları yok saymaya çalışıyoruz, yani onlardan kaçıyoruz. Kabul bize bir başlangıç sunar. Yani kabul bir son değil, başlangıçtır. Ve kabul etmemiz gereken şeyin de ne olduğunu iyi bilmemiz için bunun farkında olmamız gerekir.
– Bunu bize örnekler misiniz?
Mesela rastgele zorlayıcı bir durumda etkin kabul kendimizi yahut bizi zorlayan his ve durumları ve şahısları koşulsuzca kabul etmekten fazla, zorlandığımızı yani o durumun bizde oluşturduğu etkiyi kabul etmektir. Bu türlü baktığımızda kabul bize zorluklarımıza yüzümüzü dönmemiz için bir kapı ortalar. Yeniden daima söylediğim bir telaffuz: “Kabul zorlukları yok saymak değil, zorluklara karşın de değil, zorluklarla bir arada de ömrümüze devam edebilmemizi sağlar.”
Genel manada amaçladığım şey, toplumsal iyi oluşumuza katkıda bulunmak
– Kitaplar yazıyorsunuz. Genel manada neyi amaçlıyorsunuz?
Genel manada amaçladığım şey, toplumsal iyi oluşumuza katkıda bulunmak. Ülkemiz için yeni olan bu kavramları, hem akademik olarak çalışmış hem de binlerce şahsa öğretmiş ve uygulamış olan ve hepsinden değerlisi de kendi ömründe uygulayan biri olarak, yazmak ve yaymak. Kitap basıma çıktıktan sonra aldığım geri bildirimlerde bunu destekliyor. Birçok kişi bu kitaplarla hayatlarına yeni bir pencere açıldığını söylüyor.
– Ne güzel! Pekala bir kitap yazım sürecinde nelerden besleniyorsunuz? Hangi kaynaklardan faydalanıyorsunuz?
Açıkçası, birçok kaynaktan faydalanabiliyorum. Öncelikle kıssalar. Ferdi danışmanlık yaptığım şahısların kıssaları, gözlemlediklerim, insanların ruhsal muhtaçlıkları, katıldığım eğitimler ve en değerlisi de kendi meditasyon uygulamalarım ve kendimi araştırma sürecim. Bunun yanı sıra bilimsel makaleler ve yeni araştırmalar olmazsa olmazım. Yazdığım tüm yazıları araştırmalar ile desteklemeye, halkın lisanına araştırmaları getirmeye, bilimin toplumdan uzak olmadığını anlatmaya ihtimam gösteriyorum.
– Bugüne dek yazmış olduğunuz kitaplardan bahseder misiniz? Eksiğimiz olmasın J
Birinci kitabım Şuurlu Farkındalık ve Öz Anlayış isimli bir kitaptı. Doktora tezimden esinlenerek, daha akademik lisanla ve ruh sıhhati alanı profesyonellerine yönelik bir kitaptı. Daha sonra İnkılap Yayınevi’nden çıkan Şuurlu Farkındalık -Farkındalıkla Anda Kalma Sanatı (2018) ve Şefkat- Zorlayıcı His ve Durumlarla Yaşayabilme Sanatı (2019) her iki kitap daa hem kavramın anlatıldığı hem kıssaların, örneklerin olduğu ve tıpkı vakitte bireylerin kendi kendine yapabilecekleri uygulamaları ve ferdi araştırma bulgularını içeren kitaplardır.
Mindfulness uygulamalarına başlamak için muhakkak bir yaşı geçmiş, iş yahut sıhhat ile ilgili bir sorun yaşamış, tabiri yerindeyse hayatın tokadını yemiş olmak gerekmiyor
– Mevzumuzun en özel kesimlerinden biri şefkat. Hatta ‘Şefkat’ ismini verdiğiniz bir kitap yazdınız. Ona değinmek istiyorum. Size bu kitabı yazdıran neydi? Okuruna ne kazandıracak?
Bana Şefkat kitabını yazdıran en kıymetli etken, bilhassa bizim kültürümüzde ve dünyada çok muhtaçlığımız olan bir yaşamsal tavır olduğunu gözlemlemem oldu. Şefkat, düşünülenin tersine aslında cüret gerektirir. Biz daima şefkati naif, anaç ve biraz da tüketen bir tavır olarak görürüz. Oysa şefkat cüret ister. Acının, zorlanmanın tam da gözünün içine bakmamız ve onunla kalabilmemiz için bize içsel bir kaynak olur. Dikkat ederseniz kitabın ismini zorlayıcı his ve durumlarla baş etme, onları çözme, çözümleme dönüştürme değil de, birlikte yaşayabilme olarak verdim. Ve hepsinden kıymetlisi de şefkat bir marifettir, hayatımızın hangi periyodunda yahut hangi etabında olursak olalım kitabın içindeki uygulamaları yaparak öğrenebiliriz. Şefkati yalnızca anlamak yetmez, bu uygulamalar idrak etmemizi de sağlar. Münasebetiyle bu kitabın okuyucuları hem şefkatle ilgili gerçek bildiği yanlışları öğrenmiş olacak hem de buna ek olarak şefkatin yalnızca verilen değil birebir vakitte “öz şefkat” yani kendi kendimize de sunulması gereken bir tavır olduğu gerçekliğiyle karşılaşacaklardır.
– İnsan bu türlü şeylerin ayırdına varmaya 30’undan sonra başlıyor sanırım. 20’lerde bu türlü şeyler tahminen saçma geliyor hatta. Olgunlaşmaya başladıkça mı mümkün oluyor kendine dönmek, Mindfulness’ı hayat biçimi edinebilmek?
Maalesef ki genelde insanların kendini ve dünyayı manaya, tanımadan ötesine gitme gayreti genelde yaşamsal zorluklarla yüz yüze gelince ya da bildikleri, alışılagelmiş öğretiler ve kendini korumak için oluşturmuş olduğu düzenekler artık fonksiyonel olmamaya başladığında nitekim anlamaktan idrak etmeye geçme gereksinimi duyuyor. Bir de alışılmış ki belirli bir yaşa kadar bireyler biraz daha yaşamsal bir çaba içinde oluyorlar; kimliklerini oluşturmak, hayatlarını kurgulamak üzere. Bu süreçlerde yalnızca düşünsel dünyaya ve neden sonuç bağlantısına tutunuyorlar. Daha sonra kendileri ile ilgili bilme isteği artıyor; fakat bir mühlet sonra bilmenin yapabilmek olmadığını, bir şeyleri bilseler de tekrar de o alışılagelmiş, her vakit bildikleri ve kullandıkları; lakin işe yaramayan tavırları kullanıyorlar. Ama ben bundan kitabımda da bahsettim; Mindfulness uygulamalarına başlamak için belirli bir yaşı geçmiş, iş yahut sıhhat ile ilgili bir sorun yaşamış, tabiri yerindeyse hayatın tokadını yemiş olmak gerekmiyor. Dünyada ve ülkemizde uygulanan çocuklar için programlar ve okul müfredatına entegre edilmiş Mindfulness uygulamaları da var.
Bitmiş ve yayını bekleyen 2 kitap var
– Mindfulness’ı hayatımıza adapte etmek istiyorsak nereden başlamalıyız?
Ben Mindfulness Farkındalıkla Anda Kalma Sanatı kitabının herkesin anlayabileceği çok temel, iyi bir başlangıç olduğunu düşünüyorum. Ancak elbette ki uygulamalar ve bilimsel takviyeli programlar çok değerli. Benim de eğitmeni olduğum Mindfulness Temelli Gerilim Azaltma (MBSR) ve Mindfulness Temelli Bilişsel Terapi (MBCT) uygulamaların nizamlı hale gelmesi ve ömrümüze ek edilmesi için epeyce güçlü ve yapılandırılmış küme programlarıdır.
– Son vakitlerde yeni bir kitap çalışmanız var mı?
Evet, eli kulağında bitmiş ve yayını bekleyen 2 kitap var. Bir tanesi Mindfulness Temelli Şefkatli Ömür kitabı. Bu kavramları oluşturan, bununla ilgili bir programları olan iki Hollandalı meslektaşımla bir arada çıkarıp Türk okuyucusuna sunacağımız bir kitap. Bir başkası ise, Çocuklar İçin Mindfulness kitabı. Her iki kitabın da yazımı bitti, editör etabında ve okuyucuyla buluşmayı bekliyor. 2021 yılı için de şu anda hazırlıklarını yaptığım sürpriz bir kitabım var.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim.
Zümra Atalay: Teşekkür ederim.
*
Damla Karakuş
kadinvekadin.net
Instagram: biyografivekitap
Kadinvekadin
